شیرازه
شیرازه بافتی است که در کناره های طولی قالی و یا بافته قرار می گیرد و موجب پیوستگی قالی در کناره ها می شود. انواع مختلف شیرازه عبارتند از :
شیرازه طبیعی :
این نوع شیرازه هنگام بافت فرش در کناره های فرش به وجود می آید و نحوه اتصال آن به بافته با پود کلفت بافته می شود و استحکام کناره های قالی بیشتر می شود. این نوع شیرازه چون در حین کار به وجود می آید به آن شیرازه طبیعی می گویند.
شیرازه متقاطع :
در این روش دو دسته خامه به صورت ضربدری به دور یک دسته چله کنار کار پیچیده می شوند.
شیرازه حصیری :
این شیرازه معمولا در مناطق عشایری استفاده می شود. نحوه بافت این شیرازه به این شکل است که خامه ی شیرازه به صورت گلیم باف ساده از میان جفت تارهای چله ای که برای شیرازه منظور شده، همچنین پود کلفت، هر رج از میان تارهای چله های شیرازه عبور می کند.
شیرازه متصل یا مصنوعی :
شیرازه متصل برای مرمت یا تکمیل قالی هایی استفاده می شوند. انواع مختلف این شیرازه ها عبارتند از :
1.شیرازه ی پیچشی :
این نوع شیرازه به وسیله سوزن در کنار دست بافته دوخته می شود. این شیرازه شامل سه دسته شیرازه پیچشی متقاطع ، شیرازه پیچشی ساده، شیرازه پیچشی متخاصم می باشد
2.شیرازه دوختنی :
در این روش فرم شیرازه ابتدا به صورت جداگانه به صورت قیطان تهیه می شود و به وسیله سوزن و نخ به قالی متصل می شود.
3.شیرازه حصیری : در این روش نیز شیرازه به صورت جداگانه در خارج از ساختمان فرش تهیه می شود و به وسیله نخ و سوزن به قالی متصل می شود.
روش کار شیرازه پیچشی :
ابتدا فرش را به گونه ای قرار می دهیم که پشت آن به سمت مرمتگر قرار بگیرد. سپس لبه کناری فرش را به صورتی اصلاح می کنیم تا به سطح صاف کنار آن برسیم. با توجه به عرض شیرازه مورد نظر، پرزهای فرش را از ته می چینیم. یک نخ با استحکام بالا به اندازه طول کار خود تهیه کرده و سر آن را گره می زنیم و در کنار لبه آماده شده قرار می دهیم. سپس خامه ای متناسب با فرش انتخاب کرده و سوزن مخصوص شیرازه را با آن نخ می کنیم. سوزن را از پشت فرش در جهت خواب و بین دو قوس گره اولین رج فرش وارد کرده و از سوی دیگر فرش بیرون می کشیم، به صورتی که انتهای خامه مورد استفاده در دوخت شیرازه، در پشت فرش باقی بماند. دوباره سوزن را وارد همان رج کرده و قسمت باقی مانده انتهای خامه را در زیر حلقه ی بوجود آمده قرار می دهیم. توجه داشته باشید که نخ تراز هم در همین حلقه قرار می گیرد. در مرحله بعد سوزن را وارد رج بعدی کرده و به همین ترتیب ادامه دهید. در پایان کار انتهای خامه را که به سوزن شیرازه متصل است وارد شیرازه ی دوخته شده کرده و امتداد نخ را می چینیم.
این شیرازه با درگیر شدن پود بر گره چندین تار چله که جهت شیرازه هنگام چله کشی در کناره ها در نظر گرفته شده پیچیده می شود. خامه مورد استفاده در این نوع شیرازه معمولا هم رنگ با بافته اطراف قالی است. این شیرازه که خود به دو دسته متصل ساده و متصل متخاصم تقسیم می شود.
• شیرازه متصل ساده :
این نوع شیرازه معمولا از یک جهت و با یک رنگ بر تار چله کنار قالی بافته می شود.
• شیرازه متصل متخاصم :
این شیرازه به وسیله دو رشته نخ خامه که معمولا دارای رنگ های متفاوتند، به دور دو دسته چله که در کنار کار در نظر گرفته شده است پیچیده می شود. در این روش بعد از بافت هر رج، خامه به صورت ضربدری از زیر و روی دو دسته چله ی شیرازه عبور می دهند.
روش کار شیرازه حصیری :
جهت تهیه این شیرازه بسته به طول فرش مورد نظر و عرض مورد نیاز میخ هایی را بر روی چهار چوب می کوبیم. نخ متناسب با چله قالی مورد نظر را دولا می کنیم و به دور اولین میخ بالای شیرازه قلاب کرده و ادامه نخ را به دور اولین میخ پایین شیرازه قلاب می کنیم. این عمل را تکرار کرده تا همه جفت چله ها تکمیل شود. سپس خامه ای متناسب با قالی را انتخاب کرده و از ابتدای کار شروع به بافت شیرازه به صورت گلیم بافت ساده می کنیم.
روش کار شیرازه متقاطع :
روش کار در این نوع شیرازه شبیه شیرازه متخاصم است با این تفاوت که سوزن ها در این روش در یک جهت حرکت می کند و خامه های غیر همرنگ را به صورت یک در میان به لبه فرش می دوزند. قرارگیری خامه ها در طول شیرازه به صورت متوازی است.
روش کار شیرازه قیطانی :
یک نخ کم تاب مانند پود ضخیم را به عنوان نخ مغزی شیرازه انتخاب کرده و بسته به ضخامت مورد نیاز برای شیرازه و به اندازه طول مورد نیاز آن را چند لا کنید. انتهای آن را گره زده و در یک نقطه ثابت کرده و خامه ی شیرازه را پس از تنظیم جهت پیوند خامه ی بعدی به صورت کوتاه بلند از بالای گره شروع به پیچیدن به دور نخ کنید. این عملیات را تا به دست آوردن شیرازه با طول مورد نظر ادامه دهید. یک تکه دیگر از خامه مورد مصرف را به صورت دو لا و کوتاه و بلند در کنار هم قرار دهید. سپس سر بلند خامه ی قبلی خود را از داخل حلقه ی خامه ی جدید خود عبور داده و در کنار سر کوتاه خامه ی قدیم قرار دهید. سپس مرحله پیچیدن شیرازه را ادامه داده تا محل اتصال دو خامه در داخل شیرازه قرار بگیرد.
