نقشه کشی فرش

نقشه کشی : از مهمترین مراحلی که در بافت فرش اهمیت چشمگیری دارد مرحله نقشه کشی فرش می باشد. هر بافنده هر چقدر حرفه ای باشد برای ارائه یک فرش با کیفیت و بی نقص نیاز به یک نقشه دقیق دارد. نقش ها و طرح های قالی روایت کننده داستانها و افسانه های ملی و در بردارنده فرهنگ، سنت و آداب و رسوم یک منطقه است. نقشه کشی فرش را برحسب تراکم مورد نظر در بافت فرش محاسبه و بر روی کاغذهای شطرنجی مخصوص و متناسب با رجشمار طراحی می کنند. امروزه نقشه کشی فرش به دو صورت دستی یا کامپیوتری انجام می شود.
نقشه فرش به روش سنتی: نقشه های سنتی فرش به دو دسته نقشه کشی فارسی ( نامتقارن) و نقشه کشی ترکی ( متقارن) تقسیم می شوند.
نقشه کشی فارسی ( نامتقارن) : رنگ مورد نظر در بافت بر سطح نقشه گذاشته می شود.
نقشه کشی ترکی ( متقارن) : در این نوع نقشه ها رنگ اصلی به صورت کد قراردادی به وسیله عدد روی نقشه نوشته می شود و بافنده هر زمانی از بافت از روی کدهای تعیین شده رنگ مربوط به هر عدد را انتخاب می کند.
مراحل نقشه دستی یا سنتی:
در مرحله اول طرح مدادی را بر روی کاغذ شطرنجی با رجشمار مناسب کشیده می شود و بقیه مراحل برروی طرح اولیه انجام می شود.

در مرحله دوم تصویر کشی و رسم کردن خط هایی است که در مداد زنی مشخص شده است.
در مرحله بعدی با توجه به این که طرح قالی ترکی یا فارسی است، رنگ بر روی طرح گذاشته می شود.
در مرحله چهارم نوبت به نقطه کردن نقشه است که در این مرحله طراح ، طرح را به زبانی قابل فهم برای بافنده ترجمه می کنند.
نقشه کشی کامپیوتری : امروزه با پیشرفت تکنولوژی نقشه کشی نیز با فناوری های جدید انجام می گیرد که با گذشت مدت کوتاهی از آن این روش بسیار رایج شده است. امروزه با استفاده از نرم افزارهایی که در این زمینه طراحی شده اند باعث سرعت بخشیدن به کار و صرفه جویی منابع شده و علاوه بر اینکه این امکان برای طراح ایجاد شده است که در هر مرحله از کار طراحی تغییرات را اعمال کند.
نقشه فرش از نظر اندازه به چهار نوع سراسری یا تمام، نقشه 2/1 طولی، نقشه 4/1 یا ربعی متقارن و واگیره ای تقسیم می شود.
نقشه سراسری: در این نوع نقشه ها هیچ یک از نگاره ها تکرار نمی شود مثل نقشه درختی نامتقارن، تصویری نامتقارن و ...
نقشه 2/1 طولی یا قدی: در این نوع نقشه ها نگاره های سمت راست با نگاره های سمت چپ کاملا قرینه طراحی می شوند ولی در قسمت بالا و پایین نقشه تقارنی وجود ندارد. به همین خاطر طراح فقط نصف طولی نقشه را ترسیم می کند. مثل نقشه های محرابی، سجاده ای و ...
نقشه 4/1 یا ربعی متقارن: در این گونه نقشه ها، نگاره ها در چهار طرف فرش به قرینه تکرار می شوند. نقشه کشیده شده معادل یک چهارم کل فرش است و سه چهارم دیگر، قرینه آن است. معمولا نقشه های لچک ترنج افشان به صورت ربعی طراحی می شوند.
نقشه واگیره ای: طرح یا نقشه ای که اساس شکل گیری نگاره های آن به صورت بندی و مکرر باشند نقشه واگیره می گویند. نقشه واگیره را به صورت قطعات کوچک طراحی و نقاشی می کنند و از معروفترین نقشه های واگیره عبارتند از ماهی در هم ، خشتی، کتیبه ای و ...